Skip to content

voor professionals

‘Zorg is gericht op doen, op handelen. Maar we vergeten weleens dat er moeilijke onderliggende vraagstukken zijn, dat niet alles is op te lossen. We zijn gericht op het verbale, op woorden. Maar veel gevoelens zijn niet uit te drukken in taal. Dat vangt Joost in dit project in beeld. Dat is wat design kan doen.’

Professor dr. Tineke Abma, Leyden Academy on Vitality and Ageing

Design research voor een mensgerichte visie op zorg

De zorg zal de komende jaren anders georganiseerd moeten worden. Vanwege de kosten, maar ook omdat de samenleving daar om vraagt. Naast het behandelen van ziekten, staat ook de kwaliteit van leven in toenemende mate centraal. Deze kanteling heeft een nieuwe innovatieve blik op de toekomst van de zorg nodig. Dat is wat ENCOUNTER biedt. Ontwerper Joost van Wijmen biedt een manier om op een open, persoonlijke manier gesprekken te voeren met mensen over kwetsbare onderwerpen. Waar in de zorg het werken volgens processen en protocollen vaak de boventoon voert, laat hij met ENCOUNTER zien hoe we naast medisch oplossen ook de mensen meer centraal kunnen zetten.

Wat vaak vergeten wordt als het over zorg gaat, is de menselijke maat; een luisterend oor en ruimte bieden aan kwetsbaarheid en het verhaal van hoe mensen omgaan met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. ENCOUNTER onderzoekt door middel van design research, in uitwisseling met deelnemers, partners uit de zorg en wetenschappers een holistische visie op zorg.

ruimte voor

imperfectie

Hoe ontmoet je iemand in de eerste plaats als mens? Hoe maak je echt contact? Hoe kan je ervoor zorgen dat iemand zich openstelt en ook ongemakkelijke, schurende onderwerpen aan bod laat komen, voordat je überhaupt overgaat tot het achterhalen van de zorgvraag? Dat is wat ENCOUNTER agendeert en onderzoekt. Het project draagt op innovatieve wijze bij aan mensgerichte zorg doormiddel van ontworpen ontmoetingen, waarmee ruimte wordt geboden aan kwetsbare en intieme ervaringen.

ENCOUNTER onderzoekt een ander perspectief op de zorg en de zorgafnemer. Het bestrijdt imperfectie niet, maar richt de blik op de zorgafnemer als een volwaardig en compleet persoon. Vooral binnen ENCOUNTER#6, #7 en #8 worden gewone mensen als ‘veranderexpert’ gepresenteerd. Joost van Wijmen bevraagt de vaak ongelijkwaardige relatie van behandelaar en patiënt door de blik te richten op een meer gelijkwaardige en wederkerige relatie van mens tot mens, ieder met een eigen expertise en beleving. Zo verlegt hij de focus van onfeilbaar medisch oplossen naar de menselijke ervaring van zorg.

Live-encounter#6-7, ETZ Elisabeth Ziekenhuis, Tilburg

Voor project ENCOUNTER werkt Joost intensief samen met experts en professionals uit verschillende velden. Het is een mix van hoogleraren uit de geesteswetenschappen en de ouderenzorg, onderzoekers van kenniscentra, zorgprofessionals, collega ontwerpers, de deelnemers (de expert, de ervaringsdeskundigen) en ambachtsmensen. Hierbij zoekt hij telkens naar een samenwerking die de kwaliteit van het project bevordert door de wederzijdse inbreng van specifieke kennis, een andere blik en bepaalde expertise.

In dit artikel van Health Hub Utrecht vertelt Joost over ENCOUNTER#7

ontworpen

ontmoetingen

Het project ENCOUNTER is een performatief onderzoek. Performativiteit verwijst, in dit geval, naar de handeling van het ensceneren. De ontmoeting vindt niet toevallig plaats, maar is bewust in scène gezet. Hiervoor ontwerpt designer Joost van Wijmen activerende en zintuiglijke werkvormen, die zijn geworteld in design. Deelnemers worden getriggerd anders naar het eigen lichaam en de eigen ervaring te kijken. En worden verhalen ontsloten van ervaringsdeskundigen (zoals patiënten en ouderen) over de impact van het veranderende lichaam. Iets wat een spiegel voorhoudt en bewustwording genereert. De ontmoeting is echt; praktisch en concreet ervaarbaar, hoewel het onderwerp (soms) ongrijpbaar is. Ze kan niet worden uitgevoerd zonder de actieve bijdrage van de deelnemende ‘ander’.

De verhalen en ervaringen van deelnemers worden vertaald in objecten (een foto, borduursel, of magazine) en publiekelijk gedeeld. De kracht van de resultaten is de combinatie van beeld en tekst, van lelijk en mooi, van een persoonlijk verhaal dat tegelijk universeel herkenbaar is. Tijdens de kennisdeling en uitwisseling met wetenschappers en professionals wordt het proces geduid en worden verhoudingen binnen de zorg bevraagd. Zo ontstaat er naast het medisch oplossen ruimte voor een meer mensgerichte relatie.

Presentatie en panelgesprek tijdens de conferentie van de Embassy of Health, Dutch Design Week 19

‘Het leuke aan jou is dat jij juist totaal geen medische kijk op het lichaam hebt of wil hebben. Je staat er heel open en onbevooroordeeld in, en bent oprecht op zoek naar het verhaal erachter. Dat is juist zo bijzonder. Jouw expertise is volgens mij het in kaart brengen van het verhaal van de patiënt en het verhaal wat voor de dokter van belang is. Dat zijn vaak twee verschillende verhalen, maar dat realiseren ze zich niet van elkaar. Dit geeft mijns inziens soms spraakverwarring, irritatie en zelfs klachten.’

Robert Jan Kroeze, wervelkolom chirurg bij de Sint Maartenskliniek in Nijmegen

meer reacties van partners

doorlopend

onderzoek

ENCOUNTER is gestart in 2012 en bestaat uit verschillende deelprojecten. Ieder deelproject wordt gerealiseerd vanuit de centrale thematiek, maar heeft een eigen vorm en is ontworpen voor specifieke doelgroepen, belanghebbenden, partners en unieke contexten. Dit gebeurt op een iteratieve wijze, waarbij steeds doorgewerkt wordt op de opbrengsten en aandachtspunten uit eerdere deelprojecten.

Na het littekenproject ENCOUNTER#6 en de analyse ervan, ontwikkelde ENCOUNTER zich verder. In opdracht van UMC Utrecht, afdeling Psychiatrie, wordt ENCOUNTER#7 – tijdlijnen van het veranderend lichaam – op maat gemaakt voor cliënten (2e kwartaal 2021). Vrijwilligers van Vitalis gebruiken de methode #7 om in gesprek te gaan met bewoners van de locatie Brunswijck. In ENCOUNTER#8 staat de oudere als veranderexpert centraal (t/m dec. 2021). Samen met Leyden Academy wordt momenteel ENCOUNTER#9 ontwikkeld; een methode waarmee mensen van verschillende leeftijden (ouderen/ bewoners van woonzorgcentra en jongeren/ studenten uit de zorgsector) kennisnemen van elkaars levensloop. Deze methode bestaat uit een reeks ontworpen ontmoetingen die zelfstandig door de deelnemers zijn uit te voeren. Dit gebeurt samen met partners Practoraat CIV Welzijn & Zorg, MBO Rijnland, Avans Hogeschool en Vitalis Woonzorg Groep (september 2021 –december 2022).

bekijk projecten

De uitkomsten van de projecten vloeien als ervaring, expositie, door onderwijs of expertmeetings terug binnen en buiten de zorg.

partners

Inhoudelijk bijdragen kwamen van:

Partijen waar de afgelopen jaren mee is samengewerkt:

  • Axion Continu
  • Avans Hogeschool
  • Bibliotheek ’s-Hertogenbosch
  • Huygens Lyceum, Eindhoven
  • Jeroen Bosch Ziekenhuis ’s-Hertogenbosch
  • MBO Rijnland
  • Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch
  • TextielMuseum, Tilburg
  • UMC Utrecht
  • Van Abbemuseum, Eindhoven
  • World Design Embassies

Partijen die de afgelopen jaren om advies, workshops, projecten of producten vroegen:

Partijen waar de afgelopen jaren is gepresenteerd:

Gesprekspartners in het research-traject zijn:

  • Tineke Abma, directeur-bestuurder van Leyden Academy on Vitality and Ageing en Hoogleraar Participatie en Diversiteit aan het Amsterdam UMC
  • Jenny Slatman, hoogleraar Medical Humanities aan de Universiteit Tilburg
  • Robert Jan Kroeze, wervelkolomchirurg bij de Sint Maartenskliniek, Nijmegen
  • Lieke de Kock, promovenda Leyden Academy on Vitality and Ageing
  • Paula Kuijvenhoven, deelnemer aan ENCOUNTER#6
  • Miek van Putten bewoner van de Wilgenhof deelnemer aan ENCOUNTER#7 en #8
De publicatie ENCOUNTER, strategie van het onzegbare en het DIY-pakket om littekens te kopiëren en te borduren.

Van 2018 tot 2020 volgde Joost een design research traject aan de Master Design bij het Piet Zwart Institute, Willem de Kooning Academie, Rotterdam. De analyse van de methode ENCOUNTER stond centraal in dit traject. Dit resulteerde in de publicatie ENCOUNTER, De strategie van het onzegbare.

encounter

op maat

Joost van Wijmen biedt ook ENCOUNTER-sessies op maat. Denk aan een ENCOUNTER-project op locatie, een workshop, een lezing of een presentatie over het project. Hierbij staan de methode en impact van ENCOUNTER centraal; waar een ongewone vraag aanzet tot een nieuw perspectief. Geïnteresseerd? Neem voor meer informatie en een prijsopgaaf contact op met info@project-encounter.nl

mail
Groepsworkshop van ENCOUNTER#7, waarin deelnemers zelf een tijdlijn van het veranderende lichaam tekenen